Gatxa da orain dala 82 urteko Santakurtzetan pentsetea, ezta? Zelan izango
ete ziran orduko jaiak? Zer egiten ete eben gazteek? Badakigu jakin be, baina, 1937ko
Santakurtzak latzak izango zirala.
Tropa nazionalak bagilaren 15ean sartu ziran herrira. Errepresino gogorra hasi
eben orduan faxistek: atxiloketak, jazarpenak... Inuntziagako txaleta kartzela
bihurtu eben, eta han sartu ebezan hainbat lagun. Horretako batzuk gero Bilboko
Santutxu auzunean egoan Larrinagako kartzelara bialdu ebezan.
Talde horretan egozan Angel Arostegi Bilbao, Valentin Mandaluniz Ealo
(erretratuan), Jose Luis Zabala Bilbao eta Santiago Celaya Sagarduy gazteak. Handik
hilabetera epaitu ebezan, garagarrilaren 27an, eta heriotza zigorra jaso eben dan-danek.
Zeintzuk ziran delituak zigor hain gogorra jasoteko? “Eskoiko jentea mehatxatu
eta iraindu” edo “batzorde gorri separatistetako kidea izatea” moduko delitu
barregarriak ziran danak.
Erretratuetan, Valentin Mandaluniz eta Pedro Asua.
Santakurtzak hasi baino astebete lehenago fiusilau ebezan, irailaren 7an,
Derioko kanposantuko hormaren kontra.
Beste herritar batzuk be fusilau ebezan faxistek, 1937ko garagarriletik
1938ko zezeila bitartean: Pedro Asua Zubiaur (erretratuan), Pedro Abadia
Barrutia, Juan Uriarte Santa Cruz, Andres Hormatexe Egiluz eta Dei Egileor
Arostegi. Eta gehiago be egongo dira beharbada fusilauen artean, nahiz eta ez
daukagun gehiagoren barririk.
Edozelan be, ez dagiguzan ahaztu 82 pasau arren. Memoriarako eskubidea
daukie eurek eta guk eurak gogoratzeko betebeharra.
Testua: Nagore Ferreira Zamalloa - Galdakao Gogora
Erretratuak:
Galdakao Gogoraren artxiboa
